Trek je naar het woeste Afrika, dan is de kans groot dat er een safari op de planning staat. Ga je op ontdekking in het tropische Thailand, dan wil je ongetwijfeld olifanten spotten. Maar welke impact hebben die activiteiten, met name ‘wildlifetoerisme’, precies op het welzijn en het leven van die wilde dieren?

Eerst en vooral is het belangrijk uit te leggen wat de term ‘wildlifetoerisme’ precies inhoudt. Bekijk het als het geheel van activiteiten die interactie met wilde dieren faciliteren op vakantiebestemmingen, goed voor 10 tot 20 procent van de wereldwijde toerismesector. Olifanten in Thailand, walvissen in de Atlantische Oceaan, leeuwen en antilopen in Tanzania: we trekken naar de andere kant van de wereld om in contact te komen met de woeste wilde natuur. En laat dat net het uitgangspunt zijn: die woeste en wilde natuur. Want vandaag zie je jammer genoeg tal van situaties waarin het welzijn en de vrijheid van dieren ondergeschikt is aan het vermaak van toeristen en de geldbuidel van lokale organisaties.

In se zou wildlifetoerisme moeten streven naar een situatie waarin de (economische) voordelen voor de lokale gemeenschap gemaximaliseerd worden, en vervuiling en verstoring van het leven van wilde dieren geminimaliseerd. Want hoewel je als ware dierenliefhebber misschien de reflex hebt om wildlifetoerisme volledig af te willen schaffen, het heeft ook een aantal voordelen.

Voordelen van wildlifetoerisme

Het spreekt voor zich: vanuit economisch standpunt hebben safari’s en bezoeken aan grote natuurreservaten een belangrijke impact op de lokale economie. Je steunt er zinvolle en lokale werkgelegenheid mee en geeft lokale dierenliefhebbers het budget om het natuurreservaat te onderhouden en draagt bij tot het welzijn van de dierenpopulaties. Spijtig is dat er heel wat mensen misbruik maken van deze sterkte van wildlifetoerisme, wat leidt tot wildcriminaliteit. Een voorbeeld: met behulp van verdovende middelen worden heel wat wilde dieren in realiteit uitgebuit, terwijl ze in de ogen van de doorsnee toerist in harmonie met de lokale bevolking leven. En dat is moeilijk met het blote oog te onderscheiden van situaties waarin er wel degelijk in het belang van het dier gehandeld wordt.

Waar je, naast de voordelen voor de lokale economie, het nut van wildlifetoerisme ook terugvindt, is in het feit dat de wilde dieren ervoor moeten leven. Er hebben dus meerdere partijen, zoals lokale overheden en toeristen, baat bij dat het uitsterven van bepaalde diersoorten voorkomen wordt. Het is voornamelijk dankzij de toeristen die per se zulke reservaten willen bezoeken, dat er ook geld in het laatje van niet-dierenliefhebbers belandt, wat hen motiveert lokale populaties uit financiële overwegingen te beschermen.

Een derde argument in het voordeel van wildlifetoerisme duidt op de bescherming van de omgeving en het leefmilieu van mens en dier. Wie naar Afrika trekt om wilde dieren te spotten, wilt dat niet doen in eenzelfde setting als de Zoo van Antwerpen. Trek je naar Cambodja, dan wil je chimpansees in oerbos spotten, niet achter een glazen wand in een of ander modern gebouw. Op die manier wordt omwille van wildlifetoerisme ook aandacht geschonken aan bescherming van regenwoud en de aanwezigheid van bepaalde planten en insecten als voedsel voor wilde dieren, wat op zijn beurt resulteert in een betere bodem- en luchtkwaliteit.

Nadelen van wildlifetoerisme

Zoals hierboven al aangegeven werd, staat of valt het nut van wildlifetoerisme met wat er achter de schermen van toeristische organisaties of aanbieders gebeurt. Wildcriminaliteit vormt de grootste en meest schrijnende bedreiging voor het voortbestaan van bepaalde diersoorten, en daar helpt de opkomst van sociale mediakanalen niet bij. Foto’s met olifanten op het strand, poseren met een tijger of alligator met opengesperde bek: het zijn trends die wildlifetoerisme en jammer genoeg ook wildcriminaliteit een sterke boost geven. De ontmoetingen van toeristen met wilde dieren worden massaal gedeeld, maar jammer genoeg krijgen de situaties die zich achter de schermen afspelen niet hetzelfde bereik of podium.

Wat vandaag vooral ontbreekt als het om wildlifetoerisme gaat, is transparantie en controle. Dierenliefhebbers en biologen moeten hopen op een evolutie van massatoerisme naar kritisch toerisme, waarbij bezoekers zelf op zoek gaan naar wat er achter de schermen gebeurt en opzoeken waar ze op moeten letten om wildcriminaliteit op te merken en hoe ze dat moeten rapporteren. Gelukkig zijn er een aantal organisaties, zoals Wildlife Watch van de National Geographic Society, waarbij er ingezet wordt op bewustwording rond de commerciële uitbuiting van wilde dieren. Deze organisatie steunen, doe je hier.

Maar wat met safaritoerisme, waarbij je een groot natuurreservaat bezoekt waarbij écht wilde dieren vanop een afstand geobserveerd worden? Wel, ook dat heeft een impact op het leven en de overlevingskansen van deze populaties. Jaren geleden kwamen onderzoekers al met een rapport gepubliceerd in het academische tijdschrift Trends in Ecology & Evolution, met de vaststelling dat menselijke aanwezigheid het gedrag van dieren verandert. Nog sterker: deze veranderingen kunnen de dieren in gevaar brengen. “Het grote gevaar in vriendelijke interactie met mensen, is dat het dier zijn waakzaamheid wat verliest”, zegt onderzoeker Blumstein. “Als ze dezelfde, vriendelijke houding aannemen in het bijzijn van een roofdier of stroper, zal het vaker slecht aflopen.”

Wat ecotoerisme, domesticatie of verstedelijking volgens de onderzoekers met elkaar gemeen hebben? Ze leiden tot meer tamme lokale dierenpopulaties. Dieren die gewend zijn aan toeristen zijn minder alert in het wild. "Het is belangrijk om te weten welke soorten beïnvloed worden door het contact met mensen en welke vormen van contact de dieren uiteindelijk in gevaar brengen.” Wil je echt geen negatieve impact op lokale dierenpopulaties hebben, dan zoek je hen beter ook niet op.

Tot slot willen we benadrukken dat de verre reis die je aflegt op zich ook een negatieve impact op het milieu en bijgevolg het leven van wilde dieren heeft. Vliegtuigen hebben vandaag een enorme impact op onze luchtkwaliteit en stoten schadelijke stoffen uit in de meest kwetsbare laag van onze atmosfeer. Of dat ooit gaat en kan veranderen door technologische vooruitgang, is een vraagstuk dat vandaag op meerdere plekken op tafel ligt.

Wil je volledig in het belang van de dieren handelen? Dan is er slechts een advies dat we je kunnen geven. Skip die safari, blijf thuis en doneer de kostprijs van een safari of bezoek aan het reservaat aan een lokale organisatie die zich bezighoudt met dierenwelzijn. Wil je je toch in de vrije natuur wanen? Ook in Europa kan je wilde dieren op een ethische manier spotten, en vanuit je woonkamer nemen we je mee op safari dankzij de mooiste natuurdocumentaires aller tijden.