Wat Zijn Microplastics, En Wat Maakt Hen Zo Schadelijk?

Kijk even om je heen en tel alle plastic items die je ziet. Plastieken flesjes, verpakkingen, balpennen, flacons, … Het zijn er ongetwijfeld behoorlijk wat. En wist je dat, wanneer die spullen op de vuilnisbelt belanden, ze in steeds kleinere deeltjes uit elkaar zullen vallen? Eerst in stukken van enkele centimeters groot, nadien kleiner en kleiner tot ze nauwelijks nog zichtbaar zijn voor het blote oog. Die allekleinste deeltjes, dát zijn die veelbesproken ‘microplastics’. Maar waarom zijn ze zo schadelijk?

Wat we hier in onze inleiding besproken, dat zijn ‘secundaire microplastics’: afgebrokkelde stukjes plastic afkomstig van oorspronkelijk grotere items. In totaal vertegenwoordigen ze 69 tot 81 procent van alle microplastics in onze oceanen. De overige 15 tot 31 procent behoort tot de zogeheten ‘primaire microplastics’. Die komen vrij bij slijtage van vezels van systhetische kleding (zoals fleece), slijpsel van autobanden of van verzorgingsproducten waaraan producenten bewust microplastics toevoegden. Herinner je de tandpastasoorten met felblauwe bolletjes nog? Die blauwe bolletjes zijn vandaag in heel wat landen verboden, omdat deze stukjes plastic veel te makkelijk ons water, ons lichaam, onze bodem en onze oceanen zijn binnengedrongen. Want na decennia van primaire en secundaire microplastics overal om ons heen, zonder wettelijk kader, is plastic overal. De wereld zit er vol van, en wij – letterlijk – ook.

Om je een idee van de hoeveelheden te geven: per wereldburger komt er jaarlijks 810 gram bandenslijpsel in de lucht terecht. Daarnaast laat een wasbeurt van vijf kilogram synthetische kleding gemiddeld 9 miljoen microvezels los die afgevoerd worden met het spoelwater. En één scrubbeurt van je gelaat met beautyproduct dat microplastics bevat: goed voor 100.000 plasticdeeltjes, die via de afvoer in de riolering, en op sommige plaatsen rechtstreeks in de bodem, belanden. Met andere woorden vormen ons dagelijks woon-werkverkeer, gecombineerd met een srubje en een wasbeurt van synthetische kleding op zich al een ware milieuramp.

Waarom zijn microplastics zo slecht?

Heel simpel: omdat ze dankzij jaren van enorm plasticgebruik vandaag overal aanwezig zijn. Heel veel zwerfvuil en afvalwater komt terecht in de oceanen, waar de microplastics ingenomen worden door dieren. Die dieren worden dan weer opgegeten door de mens waardoor de microplastics (jawel, je leest het goed) ook in jouw lichaam zitten. En duizenden plastic deeltjes in je lichaam, dat is zoals je wellicht al kan inschatten geen goed nieuws.

Maar hoe slecht is de impact van plasticdeeltjes op ons lichaam? Omdat zulke grote aanwezigheid van plastic in het menselijk lichaam relatief nieuw is, is het effect op onze gezondheid tot nu toe nog relatief onbekend. Wat we wel weten is dat de kleine stukjes plastic ons dna op lange termijn zouden kunnen aantasten, wat behoorlijke verregaande gevolgen kan hebben.

Wat met het beleid?

Eind 2018 kwamen de EU-lidstaten en het Europees Parlement tot het akkoord om wegwerpplastic te verbieden en werd er een strategie voor plastic goedgekeurd. Sinds begin dit jaar, 2021, zijn plastic wegwerpproducten voor eenmalig gebruik binnen de Europese Unie verboden. Hier gaat het dan om plastic bestek, bordjes, rietjes en wattenstaafjes. Regel is wel dat er redelijke alternatieven, zoals papieren borden of bestek, moeten bestaan voor deze producten.

Daarnaast diende het Europees Agentschap voor Chemische Stoffen (ECHA) in 2019 een voorstel in om microplastics te bannen. Concreet werd er gevraagd naar een verbod op opzettelijke toegevoegde plasticdeeltjes in producten zoals cosmetica en detergenten. Intussen werd er een wetsvoorstel ingediend, waarbij het bewust toevoegen van microplastics op zijn vroegst verboden wordt in 2030.

Maar niet alle lidstaten wachten op groen licht van de Europese Unie. Zweden kondigde begin 2017 al op de Ocean Conference van de Verenigde Naties een verbod aan op de verkoop van cosmeticaproducten met bewust toegevoegde plasticdeeltjes. Intussen sloten een hele reeks andere, Europese en niet-Europese, landen zich aan bij het Zweedse initiatief, al gaat het bij heel wat onder hen enkel om de afspoelbare cosmetica en mondproducten. Concreet gaat het dan over Finland, Frankrijk, Ijsland, Ierland, Luxemburg, Groot-Brittannië, België, de Verenigde Staten, Canada, Oostenrijk, Australië, Bangladesh, China, Indonesië, Maleisië, Nieuw-Zeeland, Noorwegen en Taiwan.