Wie graag wilt weten hoe duurzaam zijn of haar levensstijl is, maakt vaak gebruik van de populaire maatstaf ‘ecologische voetafdruk’. Die drukt namelijk uit hoeveel hectaren je nodig hebt om aan je consumptiegedrag te beantwoorden op vlak van voedselproductie, hoeveelheid water, afvalverwerking, etcetera. Hier lees je wat het concept ‘ecologische voetafdruk’ precies inhoudt, hoe je ‘m in perspectief plaatst en hoe relevant hij vandaag nog is.

De ecologische voetafdruk is een wetenschappelijk concept dat uitdrukt hoe groot het aardoppervlak is waar we als individu, gezin, organisatie of als groep druk op leggen. De term werd in 1992 gelanceerd door milieu-econoom dr. William Rees en zijn doctoraatsstudent Mathis Wackernagel aan de Canadese University of British Columbia.

"De ecologische voetafdruk is de geschatte oppervlakte aarde die een persoon of een groep personen nodig heeft om te produceren wat wordt geconsumeerd en te absorberen wat wordt weggegooid. Hij wordt uitgedrukt in hectaren. Een hectare komt overeen met een oppervlakte van 10.000 m²."

- Betekenis 'ecologische voetafdruk' volgens Leefmilieu België

Eerlijk Aarde-aandeel

Het is geen geheim dat het rijke Westen de grootste ecologische voetafdruk ter wereld kent. We leven met andere woorden op reuzenvoeten. Of je voetafdruk te groot of te klein is, meet je aan de hand van het zogeheten ‘Eerlijk Aarde-aandeel’. Die bedraagt 1,8 hectare. Wanneer we alle bruikbare ruimte op aarde zouden verdelen over alle mensen én de natuur voldoende ruimte gunnen om zichzelf te herstellen, zou elke mens op aarde recht hebben op een ecologische voetafdruk van 1,8 hectare. Dat is het absolute streefdoel, dus. Lijkt je dat waanzinnig veel? Weet dan dat de voetafdruk van de gemiddelde Belg 5,1 hectare bedraagt. De gangbare opvatting luidt dat we drie aardes nodig hebben om het consumptiegedrag van de wereldbevolking vol te houden. Hoe groter de wereldbevolking wordt en hoe dichter bebouwd het aardoppervlak, hoe kleiner het Eerlijk Aarde-aandeel, en hoe hoger de druk op onze planeet.

Kritiek

De ecologische voetafdruk is een handige manier om je duurzame inspanningen als individu of als gezin meetbaar te maken. En hoewel wetenschappers het er unaniem over eens zijn dat de gemiddelde voetafdruk kleiner moet, krijgt de maatstaf ook kritiek. Het populair-wetenschappelijke magazine Eos publiceerde jaren geleden een volledig nummer binnen het thema ‘Eén aarde volstaat’. Binnen dat nummer wordt forse kritiek op het concept geuit, onder andere door Nederlands milieu-econoom Professor Jeroen van den Bergh. “'Het gevaar bestaat dat mensen de grootte van de ecologische voetafdruk interpreteren als échte grond. Maar er is niet genoeg grond om bossen te planten die de CO2-uitstoot compenseren. De voetafdruk straft automatisch alle landen met veel bewoners op een kleine oppervlakte.”

Dat de ecologische voetafdruk niet volstaat om de volledige complexiteit van het milieuvraagstuk te vatten, bevestigt milieudeskundige dr. Peter Tom Jones (KU Leuven). “Toch rechtvaardigen wetenschappelijke tekortkomingen geen ideologische aanval op het concept. De conclusie van de bedenkers van de voetafdruk houdt wél stand: we vragen te veel van onze planeet.” Conclusie: er zijn verschillende manieren om te meten of je al dan niet ‘goed bezig bent’, en de ecologische voetafdruk is er daar een van. Complexe en grootschalige projecten moeten uiteraard op meer dan alleen dit concept steunen, maar voor de consument is het een handige maatstaf die in kaart brengt hoeveel verschil je inspanningen maken.

Wil je je eigen ecologische voetafdruk berekenen? Goed nieuws, want WWF ontwikkelde een online tool die je meteen vertelt of je het ‘Eerlijke Aarde-aandeel’ benadert of niet.

Duurzaam leven? Daar helpt onze collectie je bij